“Wat ik graag doe, is op zoek gaan naar de essentie in een gevoel”
In 2016 ontmoette ik Lizette Colaris tijdens een workshop rond intuïtie. Datzelfde jaar bracht deze Nederlandse dame haar eerste dichtbundel én haar eerste roman uit. Lizette is creatief op velerlei vlakken en beroert mensen met wat ze doet en met wat ze schrijft. Ik bewonder de manier waarop ze met heel eenvoudige zinnen de meest rake en aangrijpende teksten vormt. Ze is een ware woordkunstenaar en geknipt voor deze reeks. Op 16 juli trok ik naar Sittard voor onze tweede ontmoeting. Het werd een openhartig gesprek over schrijven, over emoties en over het leven.
Emoties in gedichten verwoord
Maandagavond in De Vief Heringe aan het Stadspark in Sittard. Terwijl iedereen buiten op het terras geniet van de stilaan afkoelende lucht, zitten Lizette en ik binnen in een hoekje aan een kleine tafel. Lizettes hond Joep ligt uitgeteld onder de tafel. “De braafste hond van de wereld”, zegt Lizette. Op de achtergrond weerklinken de geluiden van de bar. Om 20 uur hoor ik een koekoek acht keer roepen. Tijdens ons gesprek vult gevarieerde, mooie muziek de ruimte. Ik merk die muziek pas op tijdens het beluisteren van de audio-opname van ons gesprek.
“Wanneer begon je met schrijven?” wil ik graag weten van Lizette. Ze blikt terug op haar kindertijd. “Ik was heel jong. Van zodra ik leerde schrijven, was ik erdoor gefascineerd. Maar daarnaast was ik ook een heel gevoelig kind met heel veel emoties. En ik voelde me onbegrepen. Nou, dan heb je alle ingrediënten om te gaan dichten. (Lacht) Ik denk dat ik 9 of 10 jaar was toen ik voor de eerste keer gedichten zat te schrijven, op mijn kamertje, als een soort uitlaatklep voor de emoties waar ik mee worstelde.”
“Ik had grote gevoelens als kind, te groot voor mijn leeftijd. Dat kon ik heel moeilijk met anderen bespreken want die vonden mij dan maar raar. En als ik het in gedichten verwoordde, was het voor mezelf niet meer zo raar.”
Ik had grote gevoelens als kind, te groot voor mijn leeftijd.
Gevoel voor taal
Tijdens gezinsvakanties in Spanje leerde Lizette noodgedwongen andere talen spreken. “Ik was 6 of 7 toen ik al met Engels begon te experimenteren”, vertelt ze. “Dat vond ik zo machtig mooi, dat ik door bepaalde andere woorden te leren, met iemand anders kon communiceren die mijn taal niet kon spreken. En zo ben ik ook beginnen te schrijven in die talen. Dat heb ik al spelenderwijs geleerd.”
In haar kindertijd en jeugd schreef Lizette gedichten en verhaaltjes, boekjes vol. Ze werkte ook mee aan het schoolkrantje. “Ik had wel gevoel voor taal”, vertelt ze. “Op de basisschool was ik altijd vooruit met schrijven en lezen. Ik heb de hele bibliotheek leeg gelezen. Ik heb al vlot vrij grote werken gelezen. Ik zag de schoonheid van de taal, van de constructies. Ik zat graag in die wereld in mijn hoofd, in het verhaal. Daar was ik veel liever dan in de werkelijkheid.”
Lizette was ook heel actief in muziek. Ze leerde al heel vroeg saxofoon en piano spelen. Die muziek drukte het schrijven gaandeweg wel naar de achtergrond.
Ritual
“Op mijn 17e ben ik door mijn zus voorgesteld aan Hardy Mertens, een componist, met de woorden: ‘Hier, die moet je hebben, die kan schrijven!’ Hij werkte aan een groot muziekwerk, had een idee, wist waar het over moest gaan, maar kreeg er niet de goede gevoelens bij. Hij vroeg mij om een tekst te schrijven, in het Engels, voor het Wereldmuziekconcours in Kerkrade. Die avond heb ik met hem een gesprek gehad en nog diezelfde nacht schreef ik acht kantjes vol met een gedicht in het Engels. Ik heb het hem ’s anderendaags laten lezen en hij was meteen onder de indruk.”
Ritual werd het jaar nadien voorgedragen tijdens het WMC door het Frysk Fanfare Orkest. Dit jaar is dat 30 jaar geleden. Hardy Mertens nam eerder dit jaar weer contact op met Lizette. “Ik ben verheugd dat hij dit najaar in Kerkrade een nieuwe uitvoering wil geven van Ritual. Ik ga het daar zelf voordragen. Ik heb Ritual al enkele keren mogen voordragen. Voordragen is echt mijn ding. Ik sta graag voor publiek, ik leg graag de juiste tonen. Dat vind ik prachtig om te doen. Dat is toch weer de muzikant in mij, het publiek zo boeien. Als dan de dirigent het stokje heft en het hele publiek de adem inhoudt …”
Ik sta graag voor publiek, ik leg graag de juiste tonen.
Haar helden
Elke schrijver heeft zo zijn helden. In het lijstje van Lizette prijkt een wereldberoemde, Nederlandse auteur helemaal bovenaan.
“Harry Mulisch is één van mijn allergrootste helden. ‘De ontdekking van de hemel’ is een bijbel!” verklaart Lizette. “Het is fantastisch, hoe het in elkaar steekt en hoe de taal gebruikt is. Ik vind het doodzonde dat ik Harry Mulisch nooit heb ontmoet. Ik heb een documentaire gezien over hoe hij ‘De ontdekking van de hemel’ heeft geschreven, over hoe dat proces is gegaan. Nou, ik heb echt gebiologeerd zitten kijken, want hoe doet iemand dat?”
En dan is er nog Toon Hermans, de grootse cabaretier-dichter, geboren en getogen in Sittard. “Ik heb een grote bewondering voor Toon Hermans, omdat die man zó kon destilleren. Die kon zó tot het minimum komen. Met een paar woorden omschreef hij alles. Dat vind ik echte kunst. Die woorden gebruiken die exact dat raken waar het over gaat. En tussen die woordjes voel je precies hoe het zit. En dat herken je en dat spreekt je aan … Dat probeer ik ook te doen.”
Het schrijfproces
Over haar eigen schrijfproces zegt Lizette: “Zoals ik schrijf, dat komt vanzelf. Gedichten komen vanzelf. Ik ga er niet aan zitten vijlen, ik heb daar net een afkeer van. Dit is de pure versie. Het is een gevoel, een emotie. Ik voel dat aan, dan komen de eerste woorden al en dan gaat het er zo uit. Ik wil ook niet voorgeschreven krijgen hoe het moet. Ik ben dan misschien heel eigenwijs maar dat is kenmerkend voor een schrijver, dat je je eigen ding doet.”
“Wat ik graag doe is op zoek gaan naar de essentie in een gevoel. Ik kan mij goed verplaatsen in een gevoel dat ik niet persé zelf hoef te hebben. Ik voel het letterlijk alsof het van mezelf is. Dat vind ik het mooiste om te doen, het zo puur mogelijk opschrijven zodat het voor iedereen ook herkenbaar wordt.”
Als ik vraag naar de reacties die ze losweekt, antwoordt Lizette: “Ik verbaas me er soms over hoeveel mensen lezen wat ik schrijf. Ik voel me altijd heel nederig als mensen zeggen: ‘Ik voel het gewoon hoe jij het schrijft.’ Het is niet persé dat ik het daarom doe. Ik wíl het gewoon zo schrijven. En dat het dan ook lukt, dat het zo ook aankomt bij mensen, dat is het mooiste compliment. Dán doe ik het goed.”
In 2016 debuteerde Lizette met de thriller ‘MO’ in het Sittards dialect, een boek waarvan bijna 500 exemplaren verkocht werden. “Ik schrijf mijn hele leven al in het dialect omdat ik een taalmens ben. Maar ik ben geen taalpurist. Ik ga niet voorschrijven hoe het moet. Als ik denk dat het zo moet, dan vind ik dat het zo moet. En ik vond thriller een interessant genre omdat er nog nooit eentje in het dialect verschenen was.”
Datzelfde jaar verscheen ook haar ‘Passievrucht’, een dichtbundel rond passie, één van Lizettes thema’s.
Het zo puur mogelijk opschrijven zodat het voor iedereen ook herkenbaar wordt.
Vertrouwen en geloof
Een ander thema in Lizettes leven is vertrouwen: vertrouwen hebben en vertrouwen geven. Als studentendecaan aan Hogeschool Zuyd Maastricht begeleidt ze jongvolwassenen.
“Als er iets is dat ik mooi vind in het leven is het mensen het vertrouwen te geven dat het goed komt. En ik ben heel dankbaar dat ik dat in mijn werk mag doen. Dat ik de wanhoop die jonge mensen kunnen voelen in deze tijd, deels kan wegnemen. Dat ze dan weer durven verder te leven.”
“Ik geloof dat er meer is dan wat wij weten. Ik geloof in intuïtie en de ontwikkeling van de ziel. En ik geloof ook heel erg dat je levenspad er al is. Dat je er alleen nog achter moet zien te komen wat dat is. Dát is de grote speurtocht van je leven. Als je niet in je goede pad zit, gaat alles tegenwerken. Niets van wat je wil gaat lukken. We kunnen het niet vooraf uitstippelen van A naar Z. Maar er gaat meer goed dan dat er fout gaat. Anders ging het in de wereld niet vooruit.”
“Alles heeft een les. Ik zeg dat ook heel vaak tegen de jonge mensen waar ik mee werk. Ook als het niet goed is gegaan, hebben ze lessen geleerd. Ze denken in termen van ‘Ik heb gefaald. Ik ben niks waard’. Maar je bent álles waard! Je hebt een ervaring opgedaan en met die ervaring ga je andere keuzes maken.”
“Ik kan hier uren over praten”, zegt Lizette en ze lacht. “Dit is echt mijn thema.”
Wat bij mij de vraag oproept wanneer dat boek er komt. Ze lacht opnieuw en antwoordt: “Ik zou zo graag iets willen schrijven dat mensen echt inspireren kan. Het zit al in mij, het is aan het rijpen en op een gegeven moment gaat het er ook komen. Er moet gewoon een aanleiding zijn, een moment waarop je beseft: Dit is het. Nu begint het.”
Er gaat meer goed dan dat er fout gaat.
Drang en dromen
Op dezelfde manier is Lizette ook aan haar boek ‘MO’ begonnen. “Ik had er een gesprek over, had een gedachte en toen kwam het door: die thriller, dat moet je doen! En toen kwamen er ook beelden bij. Ik had bepaalde scenes in mijn hoofd. Dat is echt schokkend, de beginscene is afschuwelijk. ‘Hoe ben ik in staat om zoiets te schrijven? Hoe kan dat?’ denk ik dan. Tijdens het schrijven ben ik niet in mijn lichaam. Ik ben dan ergens anders en mijn vingers doen het schrijfwerk wel.”
Het zou Lizettes droomleven zijn als ze niets anders hoefde te doen dan schrijven. “Het is een drang die je hebt, dat moet gewoon gebeuren”, vertelt ze erover. “Ik zou graag veel meer tijd hebben om te schrijven. Ik vind het heerlijk om, als ik de tijd heb, me terug te trekken en te schrijven. De rust die dat heeft, vind ik heel aangenaam. Terug in de reis in mijn fantasie.”
“Ik heb schrijven op mijn 18e losgelaten en op mijn 40e weer opgepikt. Naar mijn gevoel sta ik nu pas aan het begin, ik ben pas 7. En dat is een fantastische gedachte want daarmee geef ik mezelf nog een hele toekomst. Ik heb twee boekjes uitgebracht. Dat is al één meer dan ik van plan was.”
En Lizette wil nog heel veel doen. “Ik heb nog zoveel ideeën. Met Kerst heb ik een sprookje geschreven in het Sittards dialect. Het thema sprookje spreekt me ook aan. Ik ben ook van plan om mijn gedichten nog eens te gaan bundelen. Ik denk dat 2019 een mooi jaar wordt voor dergelijke dingen. Niet in het dialect, maar in het Nederlands, Frans, Duits of Engels. Ik denk dat er nog veel meer in dit vat zit dan dat ik nu getapt heb”, zegt ze vol overtuiging.
Tips
Lizette geeft ook graag wat tips mee. “Soms moet je ook iets ervaren, ergens naartoe gaan of iemand spreken. Dan triggert iets je en dan moet je dat gaan doen en niet te veel denken. Daar leer je altijd van, hoe dan ook.” Haar persoonlijke boodschap voor mij luidt: “Ga Utrecht bezoeken.” Wel kijk, Lizette, dat ga ik doen. Wie weet wat mij daar weer zal inspireren.
Dank je wel, Lizette, voor dit gesprek. Ik heb ervan genoten en ik weet jij ook. We kunnen dit nog een keertje overdoen, met ons drietjes. Je bruist van de ideeën en eens je de tijd vindt om ze te realiseren, weet ik dat we nog veel meer van jou zullen mogen lezen. En dat is een prettige gedachte.
Lizette heeft een blog 100procentlizette en plaatst regelmatig gedichten op haar Facebookpagina.
Dit is het tweede deel in mijn reeks ‘Woordkunstenaar aan het woord’. Op 3 april publiceerde ik mijn interview met performer/dichter Jee Kast.
